صنایع دستی ایران که شهرت جهانی دارد!

کشور پهناور ما، ایران، سرزمینی است که علاوه‌بر جاذبه‌های تاریخی زیبایی که دارد، ملیت و قومیت‌های مختلفی را در هر شهر جای‌ داده است. هر شهر، هر روستا و هر نقطه‌ی آن ریشه‌ای در فرهنگ، هنر و آداب‌ورسوم گذشته دارد. به همین دلیل تنوع صنایع‌ دستی در کشور ما بسیار بالاست و دریچه‌ای به‌سوی فرهنگ مردمان این مرزوبوم است. نمی‌توان تمام زیبایی‌های صنایع‌ دستی و زحمت دنیای پشت آن، عشق و هنری که برای ساخت آن به کار می‌رود را در یک مقاله جا داد، اما الی گشت قصد دارد شما را با ۱۲ تا از جذاب‌ترین صنایع دستی ایران آشنا کند.

برخی از صنایع دستی ایران که امروز بیشتر با آن‌ها آشنا می‌شوید، عبارت‌اند از:

1. حصیربافی

2. ترمه

3. ظروف مسی

4. میناکاری

5. فرش دستباف

6. رودوزی‌های سنتی

7. صنایع‌ دستی سفالگری

8. صنایع‌ دستی آبگینه

9. صنایع‌ دستی چوبی

10. صنایع‌ دستی نگارگری

11. نمدمالی

12. صنایع‌ دستی چرم

حصیربافی:

اولین صنایع دستی ایران که امروز به آن می‌پردازیم، حصیربافی است. امروزه حصیربافی در ایران بیشتر به‌عنوان تزئین خانه استفاده می‌شود. این هنر که یکی از قدیمی‌ترین صنایع‌ دستی در دنیا است، از به هم بافتن رشته‌ها الیاف گیاهی، حصیر ایجاد می‌شود. اگر رد قدمت و آثار محدودی که در آفریقا و بین‌النهرین کشف شده را دنبال کنیم، متوجه می‌شویم که در گذشته این مردمان با بافتن گیاهان باتلاقی به یکدیگر، حصیر درست می‌کردند. در حال حاضر ۱۶ کشور حصیربافی را به‌عنوان این صنعت در کارنامه تاریخی خود دارند که از معروف‌ترین کشورها می‌توان به ژاپن، کره و مکزیک اشاره کرد.

حصیربافی صنعتی است که هنوز هم در کشور ما یکی از پرطرف‌دارترین صنایع دستی ایران به‌شمار می‌رود. این حصیرها در اشکال و اندازه‌های مختلف درست می‌شوند. مواد اولیه حصیربافی، در شهرها و کشورهای مختلف متفاوت است. انتخاب چوب مناسب برای ساخت حصیر، متناسب با آب‌وهوای اقلیم‌های مختلف انجام می‌شود. نحوه بافت حصیر هم بسته به اقلیم، متفاوت می‌باشد. اما تمام حصیرها، از تاروپود ساخته شده‌اند.

پارچه ترمه:

دومین صنایع دستی ایران که بسیار ارزشمند بوده و چشمان شما را به خود خیره می‌کند، پارچه ترمه است. ترمه یکی از پارچه‌های نفیس ایرانی است که همه‌ی ما آن را با نقش بته جقه می‌شناسیم. الیاف این پارچه بسیار لطیف است و از مواد اولیه مختلفی مانند کرک و پشم یا ابریشم تشکیل می‌شود و در طیف رنگ‌ها، طرح و نقش‌های متنوعی تولید می‌شود. پشت پارچه ترمه، پود به‌صورت آزاد است و تراکم زیادی دارد؛ اما روی پارچه کاملا صاف و یکدست به نظر می‌رسد.

ظروف مسی:

اولین فلزی که انسان‌ها توانستند کشف کنند فلز مس بود. تاریخ نشان می‌دهد انسان‌ها استفاده‌های بسیار زیادی از مس می‌کردند. آن‌ها فلز مس را ذوب می‌کردند، سپس آن را شکل می‌دادند و ابزارهای مختلفی مثل چاقو و… می‌ساختند که البته پس از گسترش استفاده از مس علاوه‌بر ابزارهای اصلی مثل چاقو، وسایل زینتی‌ای مثل آویز نیز ساخته شده است.

میناکاری:

میناکاری از زیباترین صنایع دستی ایران است که قدمتی ۵ هزار ساله دارد. خاستگاه میناکاری از ایران آغاز شده و پس از آن، این هنر زیبا به دیگر نقاط جهان راه پیدا کرده است. این هنر در دوره‌ی سلجوقیان با استفاده از ظروفی از جنس برنج که روی آن میناکاری انجام داده بودند، به اوج خود رسید و این ظروف در بین مردم بسیار رواج پیدا کرده بود. هنر میناکاری در دوران حکومت مغول دستخوش تغییر شد و این هنر به روش جدیدی خلق شد که در آن با استفاده از تصاویری با اشکال مختلف، نقش‌ونگار جدیدی ایجاد کردند.

فرش دستباف:

فرش ایرانی از دیرباز تا کنون شهره جهان بوده است. ایرانیان از پیش‌گامان بافندگی فرش ‌بوده‌اند و فرش ایرانی را به نمادی از هنر و فرهنگ، نبوغ و اصالت تبدیل کرده‌اند. قدمت فرش‌های دستباف ایرانی به دوره ساسانیان، هخامنشیان و چند صدسال قبل از میلاد بر می‌گردد. با گذشت زمان بر تنوع طرح‌های فرش دستباف همچنین به علاقه‌مندان به این نوع فرش افزوده شده است. امروزه دقیق نمی‌توان گفت بهترین فرش دستباف متعلق به کدام شهر است اما  فرش برخی از مناطق ایران، مثل اصفهان دارای شهرت و طرفداران بیشتری هستند.  فرش دستباف از گذشته تا به امروز با دو نوع گره فارسی و ترکی بافته می‌شود.

رودوزی‌های سنتی ایرانی:

یکی دیگر از صنایع دستی ایران، رودوزی‌های سنتی است که قدمت آن به دوران دیرینگی خانه‌سازی و سفال‌سازی برمی‌گردد، یعنی عمری معادل ده هزار سال! کاربرد رودوزی‌های سنتی در دنیای مدرن امروز بیشتر در زمینه‌های تزئینی استفاده می‌شود.

سفالگری:

ظرف‌های سفالی یکی از قدیمی‌ترین ساخته‌های دست بشر است. در ابتدا استفاده از این ظرف‌ها برای نگهداری آب و غذا بود اما با رشد و تکامل و پیشرفته شدن دنیا، نقش‌ونگار و طرح‌های زیبایی بر روی این ظروف سفالی پدید آمدند.

صنایع‌ دستی آبگینه:

آبگینه یکی دیگر از صنایع دستی ایران است و به هنر آراستن شیشه‌های به‌کاررفته در لوازم مختلف می‌گویند. این هنر، بر پایه شیشه‌های شکسته و خرده‌شیشه‌ها توسعه‌ یافته است و در شهرهایی چون تهران، اصفهان، میمند، قمصر و… مورد توجه هنرمندان و صنعتگران قرار دارد.

صنایع‌ دستی چوبی:

صنایع‌ دستی چوبی جزء پرطرف‌دارترین صنایع دستی ایران است. تزئین آثار چوبی در بیشتر موارد پس از ساخت بدنه انجام می‌شود. بدین ترتیب که ابتدا بدنه اصلی شی را با انواع روش‌های نجاری و درودگری می‌سازند، سپس کار تزئین را به شیوه‌های مختلف بر سطح آن‌ها اجرا می‌کنند و یا به شکل لایه‌ی آماده می‌چسبانند.

نگارگری:

در حقیقت نگارگری به سبک و روش‌های گوناگون نقاشی ایرانی برمی‌گردد. هنر نگارگری با ریشه‌ی شعر و ادبیات ایرانی و خلاقیت هنرمند پیوند خورده و به‌عنوان یکی از صنایع دستی ایران شناخته می‌شود. نگارگر با قلم‌گیری و حرکت قلم  ایجاد خطوط همگرا، موازی و یا منحنی، ضخامت خطوط طرح نقاشی را تغییر می‌دهد و تکرار این روند در نهایت منجر به پیدایش سایه‌روشن و حجم در تصویر می‌شود. خط و قلم‌گیری دو رکن اصلی در نگارگری ایرانی هستند.

نمدمالی:

نمد و هنر نمدمالی نوعی بافت سنتی است که با پشم تولید می‌شود. نمد در واقع نوعی زیرانداز است. نکته جالب این است که نمد را مانند فرش نمی‌بافند، نحوه‌ی تولید آن با ایجاد فشار و رطوبت و حرارت، موجب درهم رفتن الیاف پشمی می‌شود و نمد شکل می‌گیرد. جنس نمد از پشم گوسفند است و این خاصیت پشم است که می‌توانند از آن نمد درست کنند. تولید یک قطعه نمد معمولاً یک‌روزه انجام می‌شود و نمدمالان اغلب به‌صورت دونفری کار می‌کنند. از انواع صنایع دستی ایران و محصولات نمدی می‌توان به زیرانداز، کلاه نمدی، پالتو نمدی (کپنک) اشاره کرد.

صنایع‌ دستی چرم:

بشر در طول تاریخ از چرم به‌عنوان ساخت پوشاک و کفش و حتی نوشتن بر روی صفحات چرمی استفاده کرده است. با گذر زمان انسان توانسته به خلق صنایع‌ دستی مختلفی در زمینه چرم دست یابد. چرم یکی از محبوب‌ترین و رایج‌ترین صنایع دستی ایران است و از گذشته تا کنون همچنان پرطرفدار بوده است.